กรดน้ำ

ขัด มอนเล็ก กัญชาป่า กระต่ายจามใหญ่ มะไฟเดือนห้า เทียนนา(จันทบุรี) ขัดมอนเทศ(ตรัง) หญ้าหัวแมงฮุน หญ้าจ้าดตู้ด หญ้าพ่ำสามวัน(เหนือ) ตานซาน(ปัตตานี) หูปลาช่อนตัวผู้ (ตราด) เอี่ยกำเช้า (จีนแต้จิ๋ว) แหย่กานฉ่าน(จีนกลาง) sweet broomweed macao tea

Scroparia Dulcis Linn.

SCROPHULARIACEAE

เป็น ไม้พุ่มขนาดเล็กสูงประมาณ 25-80 ซม. ใบเดี่ยวรูปไข่ เล็กยาว 2-5 ซม. สีเขียวเข้ม ขอบหยักฟันเลื่อย ออกตรงข้ามกัน เป็นเกลียวรอบกิ่ง ดอกเดี่ยว สีขาว กลีบเลี้ยงสี่กลีบ ผลกลม เมื่อแห้งจะแตกออก ขึ้นตามที่รกร้างว่างเปล่าทั่วไป ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

ใบ รสฝาด ขับระดูขาว แก้ไอ แก้หลอดลมอักเสบ บำรุงธาตุ แก้ไข้ปวดฟัน

ต้น รสฝาด แก้ไอ แก้ไข้ แก้ท้องเสีย แก้ปวดท้อง แก้ลำไส้อักเสบ แก้ผื่นคัน แก้ขัดเบา ลดอาการบวมน้ำ แก้เหงือกบวม แก้ปากเปื่อย

ลูก รสฝาดเมา ขับพยาธิไส้เดือน

ราก รสฝาด ขับปัสสาวะ แก้ไข้ปวดศีรษะ แก้โรคเบาหวาน แก้ผื่นคัน สมานลำไส้ แก้บิด แก้ท้องร่วง แก้จุกเสียด

สาระสำคัญ ต้นสด มีtritriacontone sitosterol-d-mennito dolciol one scoparol amellin betulinic acid iffaionc acid benzoxazolinone friedilin glutinol l amyrin dulcioic acid และแอลคาลอยด์

ราก มี d mannitol และ tannin

เปลือกราก มี hexacosanol b sitosterol และ d mannitol

กฤษณา

เนื้อไม้ ไม้หอม กายูกาฮู กายูการู (ปัตตานี)

ALOE Wood , Agarwood, Eagle Wood, Akyaw , Aaglia, Calambac

Aquilaria Agallocha Roxb

THYMELAEACEAE

เป็น ไม้ยืนต้นขนาดกลางหรือใหญ่ เนื้อไม้หยาบอ่อน มีเสี้ยน ใบเดี่ยว สีเขียวเข้มเรียบเป็นมัน ดอกช่อเล็กๆ ออกเป็นกระจุก ตามง่ามใบ กลีบดอกย่อย มี 5 กลีบสีเหลืองอมขาวดก กลิ่นหอมฉุน ผลแบนรูปรี เกิดอยู่ตามป่าดงดิบชื้น มีมากทางภาคตะวันออก ขยายพันธ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

เนื้อไม้ รส หอมสุขุม บำรุงโลหิต แก้ตับปอดพิการ แก้ไข้เพื่อเสมหะและลม แก้ลมวิงเวียน บำรุงโลหิตในหัวใจ ทำให้หัวใจชุ่มชื้น แก้ปวดข้อ ต้มดื่มแก้ร้อนในกระหายน้ำ ใช้เป็นยาบำรุงรักษาโรคหัวใจและโรคลม

นำมากลั่น จะได้น้ำมันหอมเรียกว่า Agar-atar และ chuwah

ก้นปิด ใบก้นปิด ทั่วไป ปั้งปอน(เชียงใหม่)

Stephania Hernandifolia (Willd.) Walp.

MENISPERMACEAE

เป็น ไม้เถาไม่มีมือจับ ใบเดี่ยวรูปไข่ปลายแหลม ฐานกลมปิดก้านใบ คล้ายใบกรุงเขมาแต่ไม่มีขน นิ่มไม่ฉ่ำน้ำ ดอกตัวเมียและดอกตัวผู้แยกต้นกัน ดอกมีขนาดเล็ก ก้านสั้น ออกเป็นช่อทรงก้านร่ม ผลรูปไข่ เมล็ดรูปครึ่งวงกลม เป็นพืชที่พบในป่าและชนบทเขตร้อนทั่วไป ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

ราก รสฝาดขม แก้ไข้ แก้ไข้ท้องเสีย แก้ธาตุไม่ปกติ แก้โรคเกี่ยวกับทางเดินปัสสาวะ

สาระสำคัญ รากและเหง้า มีแอลคาลอยด์ พวก di tetrandrine d-tetrandrine d-isochondodendrine fagchinoline มีสาร steroi

ก้นปึ้งน้อย

Lespedeza Parviflora Kruz .

FABACEAE

เป็น ไม้ล้มลุก อายุปีเดียว สูงประมาณ 30-60 ซม. ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับกัน ใบย่อยสามใบ รูปวงรียาวประมาณ 2 นิ้ว ปลายและโคนแหลม ขอบเรียบ ดอกช่อเหมือนดอกถั่ว กลีบสีชมพู ออกที่ปลายกิ่ง ผลเป็นฝักแบนรูปไข่ ปลายและโคนแหลม เกิดอยู่ตามป่าดงดิบและป่าเบญจพรรณทางภาคกลาง เหนือ และอีสาน ขยายพันธ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

ราก รสจืดเย็น ต้มดื่ม แก้ไข้ แก้ร้อนใน

ก้นจ้ำขาว ปีกนกไส้ (เหนือ) กี๋นกไส้ หญ้าก้นจ้ำขาว (สระบุรี)

Bidens Pilosa Linn.

COMPOSITAE

เป็น พืชจำพวกล้มลุก สูงประมาณ 50 ซม. ลำต้นไม่มีขน ใบประกอบเป็นช่อยอดเดียว มีใบย่อยรูปไข่ ปลายแหลมโคนสอบ ใบยอดใหญ่กว่าใบอื่นๆ ยาวประมาณ 6-12 ซม. ขอบจักฟันเลี่อย เนื้อใบบางผิวเรียบ ดอก สีขาวครีมเป็นกระจุก 7-8 ซม. ออกเป็นช่อตามง่ามใบ ก้านดอกยาวประมาณ 3-10 ซม. ผลยาว 7-8 มม. สีดำ ขึ้นอยู่ตามริมทางสวนไร่นาทั่วไป ขยายพันธ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

ใบ รสจืดเย็น ดับพิษ ห้ามเลือด สมานบาดแผล รักษาแผลเน่าเปื่อย บวม ตำพอกตา แก้ตาอักเสบ คั้นเอาน้ำหยอด

หู แก้ปวดหู ใบอ่อนเคี้ยวแก้ปวดฟัน

ทั้งต้น รสจืดเย็น ต้มดื่มแก้ไอ แก้ไขข้ออักเสบ แก้ท้องร่วง แก้จุกเสียด แก้ปวดท้อง

ก้นจ้ำ

COMPOSITAE

เป็น พืชจำพวกล้มลุก สูงประมาณ 1-2 ม. ลำต้นเป็นเหลี่ยม มีขนประปราย ใบประกอบ ใบย่อยรูปไข่ ปลายเรียวแหลมโคน ขอบเป็นหยักฟันปลา ผิวมีขนบางๆ ทั้งสองข้าง ดอกเป็นกระจุก สีเหลือง กลีบเป็นฝอย ก้านดอกแข็ง ยาวประมาณ 5-10 ซม. ผลยาว ปลายมียาง 2-5 อัน ผิวมีขนสั้นๆ ขึ้นอยู่ตามริมทางสวนไร่นาทั่วไป ขยายพันธ์ด้วยเมล็ด

สรรพคุณ

ใบ รสจืดเย็น ใบสดตำเอาน้ำหยอดตา แก้ตามัว ตำพอกแผลสด แผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก

กกลังกา กกต้นลม กกขนาด กกดอกแดง Umbrella plan

กกลังกา กกต้นลม กกขนาด กกดอกแดง Umbrella plan

Cypreus Flabelliformis Rottb

CYPERACEAE

เป็นพืชจำพวกหญ้า มีเหง้าใต้ดิน สั้น และแข็ง ลำต้นเหนือพื้นดิน รูปสามเหลี่ยมมน ออกเป็นกอ ตั้งตรง สูงประมาณ 1.1.5 ม. ใบเป็นแผ่นบาง เป็นกระจุกที่โคน ปลายลำต้นมีใบประดับรูปดาบ สีเขียวสด ยาวประมาณ 30 ซม. เรียงช้อนเป็นวงประมาณ 20 ใบ ดอก เล็กๆ สีขาวอมเขียว ก้านช่อเรียวยาวสีเขียวอ่อน มีใบประดับมาก ออกตามซอกใบแผ่ซ้อนกันสองชั้นที่ปลายต้น เมื่อแก่ เป็นสีน้ำตาลอ่อน ผลรูปไข่ มีท่อรังไข่ติดอยู่ ถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปแอฟริกา ขึ้นได้ตามที่ลุ่มที่น้ำท่วมถึง ห้วยหนองคลองบึงทั่วไป ขยายพันธ์โดยเมล็ดและการแยกหน่อ

สรรพคุณ

ต้น รสจืดเย็น ต้มเอาน้ำดื่ม รักษาโรคท่อน้ำดีอักเสบ ขับน้ำดี

ใบ รสเย็นเบื่อ ตำพอกฆ่าพยาธิบาดแผล ต้มเอาน้ำดื่มฆ่าพยาธิ ฆ่าเชื้อโรคภายใน

ดอก รสฝาดเย็น ต้มเอาน้ำอม แก้แผลเปื่อยพุพองในปาก

เหง้า รสขม ต้มเอาน้ำดื่ม หรือบดเป็นผง ละลายน้ำร้อนรับประทาน บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้เสมหะเฟื่อง ขับ

น้ำลาย

ราก รสขมเอียน ต้มดื่ม หรือตำกับเหล้าคั้นเอาน้ำดื่ม แก้ช้ำใน ขับโลหิตเน่าเสีย แก้ตกเลือดจากอวัยวะภายใน